اوقات شرعی

زاداری برای امام حسین ع و زنده نگه داشتن یاد واقعه عاشورا برای شیعیان جنبه هویتی دارد, همین طور برای مردم مناطق مختلف ایران که با رسم ها و آیین های متفاوتشان در عزاداری وجه تمایزی برای هر منطقه از کشور ایجاد کرده اند, اینها تنها بخشی از صدها آیین متفاوت برای زنده نگه داشتن یاد عاشورا است

برخی سنت های عاشورایی ایرانیان در نقاط مختلف کشور را مرور کرده است.

 

آئین سنتی تاسوعای حسینی در روستای اراضی مبارکه / اصفهان

 

آئین سنتی عزاداری امام حسین(ع) هرساله همزمان با روز تاسوعا و به صورت سنتی در روستای اراضی مبارکه برگزار می شود.

 

هر ساله در روستای اراضی این شهرستان، آئین تاسوعای حسینی به صورت سنتی و پرشور برگزار شده و هر خانواده به اقتضای توان و سلیقه خود غذایی را پخته و در ظهر تاسوعا به حسینیه این روستا می آورد.

 

این آئین سنتی که قدمت بسیاری نیز دارد، بدین گونه است که در روز تاسوعای حسینی اهالی روستای همجوار، باغملک به روستای اراضی دعوت می شوند و در روز عاشورا نیز این اهالی روستای باغملک هستند که مردم روستای (اراضی) همسایه را به روستای خود دعوت می کنند.

 

در روز تاسوعای حسینی همه اهالی روستای اراضی در خانه های خود به پخت غذای نذری پرداخته و در ظهر تاسوعا با تزیین غذاها و قرار دادن آن در سینی های مجمع بزرگ همگی آنها را براساس آئینی سنتی روی سر خود می گذارند و به حسینیه می آورند.

 

پس از اقامه نماز جماعت در ظهر تاسوعا، در حسینیه روستای اراضی، همه اهالی و مهمانان در این مکان که شامل دکه های بسیاری هستند، جمع شده و پس از باز شدن درهای حسینیه، همگی وارد قسمتی که دکه های حسینیه قرار دارد، می شوند.

 

هر خانواده، مهمانان خود را به یکی از دکه های حسینیه برده و غذایی را که حاضر کرده است بر سر سفره قرار می دهد. هرساله مهمانان بسیاری از تمام نقاط استان اصفهان در روز تاسوعای حسینی برای شرکت در این آئین سنتی به روستای اراضی مبارکه سفر می کنند. این آئین سنتی هرساله در روز تاسوعای حسینی در این روستا برگزار می شود. روستای اراضی در فاصله ۴۵ کیلومتری مرکز اصفهان در جهت جنوب غربی واقع است.

 

عزاداری عاشورای حسینی / خرم آباد

 

مردم استان لرستان برای عرض ارادت به امام حسین(ع) در روز عاشورا سرتاپای خود را آغشته به گِل کرده، خاکی ترین آئین عاشورایی جهان را به نام «گل مالی» در استان لرستان به وجود آورده اند و این آئین چند صد ساله مردم لرستان است.

 

عزاداری سنتی مردم استان لرستان در ایام محرم روایتگر اوج حزن و اندوه مردمان این سرزمین است. آئین سوگواری سنتی و کهن سیدالشهدا (ع) در روز عاشورای حسینی که «در گل افتادن» است توسط پیر و جوان و زن و مرد در شهرستان خرم آباد و شهرستان های استان به نمایش گذاشته می شود، به گونه ای که مردم این دیار سرتاپای خود را به نشان غم و ماتم «گل مالی» می کنند.

 

«گِل مالی»، آئینی به یادگار مانده از پیشینیان قوم لـر است که مردم خرم آباد در مواقع مصیبت از دست دادن عزیزترین افراد انجام می دهند و شور مراسم گل مالی در روز عاشورای حسینی و عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) دیده می شود که مردم این شهرستان از روزها قبل از عاشورا خود را برای این مراسم آماده می کنند.

 

آئین دیرینه گل اندازی مردم لر از اوج ارادت خالصانه شان برخاسته است، روز قبل از عاشورا عده ای از جوانان هیأت اقدام به جمع آوری هیزم برای بر پا کردن آتش می کنند و در صبح عاشورا عزاداران حسینی که در گل می افتند به دور آتش جمع می شوند تا از سرما حفظ شوند.

 

در روز تاسوعا عزاداران در مقابل خیمه ها و تکیه های شهر که از نخستین روز محرم برپا کرده اند، حوضچه هایی بزرگ و کوچک با آجر درست می کنند و سپس خاک نرم و الک شده را مهیا کرده و در آن می ریزند، بطری های گلاب را بر تپه ای از خاک رس در میان حوضچه ها می چینند تا در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گل روز عاشورا را درست کنند.

 

سنت های عزاداری در لرستان قدمتی بسیار طولانی برای عرض ارادت به امام حسین (ع) دارد، عزاداران حسینی صبح عاشورا و همزمان با طلوع آفتاب در محل تجمع هر یک از دسته ها برای عزاداری حضور پیدا می کنند.

 

سر و روی گل اندود شده چهره عزاداران سرور و سالار شهیدان در روز عاشوراست که همه عاشقان حضرت سرتاپای خود را با گلی که معطر به گلاب است، آغشته می کنند و دور آتش می ایستند تا گل روی لباس شان خشک شود.

 

بعد از خشک شدن، عزاداران با اشعاری ازجمله «این بدن از کیست که سر ندارد ـ عزیز زهراست کفن ندارد، زاده زهراست، عزیز زینب بی کس و یاور صحت ندارد» شروع به سینه زنی می کنند.

 

سینه زن ها دسته دسته گرد هم می آیند، با سینه زدن دست جات گردوغباری به آسمان بلند می شود و روی چهره همه عزاداران حسینی می نشیند که غم و ماتم از چهره یک یک عزاداران حسینی دیده می شود.

 

بهزاد پاکدل، مسئول انجمن آئین سنتی استان لرستان می گوید: گل مالی یکی از آئین ها و فرهنگ مردم لرستان است که قدمت و تاریخچه چند هزارساله دارد. این آئین در بدو تاریخ و حضور بشر (حضرت آدم) زمانی که نزاع بین هابیل و قابیل رخ داد، به امر خداوند زمین را چال کرده و جسد را به خاک سپردند، شروع شد. زمین همواره در فرهنگ مذهبی تألیف به پدر و آب مادر است که از تلفیق این دو، جسم درست می شود و از تلفیق آنها نیز جسم در زمین به حیات بازمی گردد.

 

جسم در قبر ماندگاری ندارد با خاک یکی می شود و به ریشه اول خود بازمی گردد، بنابراین گل مالی فرهنگی است که از بدو حضور بشر برجای مانده، به طوری که فرشته مرگ، روح انسان را می گیرد و جسم را به خاک و آب برای حیاتی دیگر می سپارد.

 

زمانی سیاه نماد غم بود و با توجه به این که پارچه سیاه کم بود دُور (سیاه چادر) را می بریدن و بر روی شانه ها می بستند، به این معنی که «دُور وَ شُو بُویی» یعنی عزادار باشی و گِل درست می کردند و روی شانه ها و سر که محل اندیشه انسان و زیبایی های آفرینش خداوند است، می گذاشتند به این نماد که جسم ما از خاک است و به خاک برمی گردد.

 

آئین سنتی مشعل گردانی اعراب در شب هشتم ماه محرم / قم

 

مشعل گردانی هم در مناطق مرکزی و جنوبی ایران از آئین های دهه اول محرم است که عرب ها بیشتر آن را اجرا می کنند، شهر هایی مثل قم، شهرری و اردکان یزد میزبان مراسم مشعل گردانی هستند. این مراسم که قبلا با مشعل های هیزمی برگزار می شد حالا چند سالی است که با مشعل های گازسوز جایگزین شده است.مراسم مشعل گردانی قدمتی حدود ٥٠٠ ساله دارد، در دوره هایی از تاریخ از جمله در زمان رضاشاه اجرای آن با ممنوعیت هایی روبه رو بوده است.

 

در مناطق مختلف ایران مشعل گردانی در روزهای متفاوتی از دهه اول محرم برگزار می شود و روایت در این مورد هم متعدد است،. برخی در اوایل دهه اول مشعل گردانی می کنند تا آغاز محرم را اعلام کنند، برخی در روز هشتم محرم این مراسم را اجرا می کنند که مناسبتش رسیدن امام حسین(ع) و همراهانش به دشت کربلا است، برخی هیأت ها هم در شب شام غریبان این مراسم را اجرا می کنند تا یاد شهدا را زنده نگه دارند.

 

آئین نمادین خیمه کوبی در نوش آباد / کاشان

 

آئین خیمه کوبی که در بیشتر مناطق ایران نمونه های آن را می شود مشاهده کرد، ترکیبی از شبیه خوانی و عزاداری است. در مراسم خیمه کوبی که در نوش آباد کاشان برگزار می شود، هر سال چند هزار نفر در نقش دو لشکر اشقیا و انبیا دور هم جمع می شوند، به همه و حتی بچه ها لباس های مناسب شبیه خوانی می پوشانند.در حالی که لشکر انبیا توسط لشکر اشقیا به ناحیه ای که از قبل مشخص شده هدایت می شوند. خیمه های نذری که توسط بچه ها حمل می شوند را به مکانی که برای برپا کردن آنها در نظر گرفته شده می برند و بعد رجزخوانی و برپا کردن خیمه ها آغاز می شود.

 

مراسم خیمه کوبی یا همان برپا کردن خیمه های دو طرف، معمولا در روز هشتم محرم انجام می شود، می گویند این مراسم حدود یک قرن سابقه دارد و مقدمه ای برای مراسم دیگری است که بازسازی چیده شدن خیمه انبیا و به راه افتادن لشکر اسیران از کربلا به سمت شام در روز یازدهم محرم است.

 

عزاداری زنان آستانه اشرفیه

 

در برخی شهرهای شمال کشور از جمله در آستانه اشرفیه، بخش دیگری از واقعه عاشورا توسط زنان بازسازی می شود. دسته های عزاداری زنان، به یاد زنان قیبله بنی اسد که برای دفن کشته های کربلا رسیده اند، دسته های عزاداری به راه می اندازند. گاهی بیل و ساقه های برنج به همراه خودشان دارند، بیل ها نمادی از راه افتادن برای دفن پیکر هاست و ساقه های برنج را به نشانه عزا بر سر و صورت شان می زنند.

 

این عزاداری ها در برخی شهرها در روز یازدهم محرم برگزار می شود و در برخی شهرها تا هفت روز بعد از واقعه کربلا ادامه دارد.

 

آئین پولکه گردانی در روستای شیشوان / عجب شیر

 

پولکه گردانی از آن آئین هایی است که بیشتر در شمال غرب ایران انجام می شود. قدمت این آئین احتمالا به دوران صفویه برمی گردد و آن را به عنوان یکی از ٩ آئین عاشورایی آذربایجان شرقی به ثبت ملی رسانده است.

 

پولکه، توپی از پارچه است که آن را به نفت و مواد سوختی آغشته می کنند و در شب عاشورا آتش می زنند؛ مشعل یا پولکه اصلی را در میدان اصلی روستا روشن می کنند، بزرگترها مشعل های بزرگ و کوچکترها مشعل هایی به اندازه قد و قواره خودشان برمی دارند. بعد از روشن کردن منبع اصلی، مشعل هایی کوچکتر از محله ها به سمت میدان اصلی برده می شوند. عزاداران، این مشعل ها را با زنجیرهای بلندی به دست می بندند و با مشعل اصلی روشن می کنند. برخی معتقد هستند که این آتش گردانی یادآور به آتش کشیده شدن خیمه های باقی مانده از کاروان امام حسین(ع) است.

 

آئین سنتی شمع گردانی / اردبیل

 

شمع گردانی اردبیل هم از آن مراسم های خاص منطقه است، آئینی که برخی معتقد هستند حدود هزار سال قدمت دارد، بردن شمع به مسجدها و روشن کردن آنها در عصر تاسوعا.کسانی که نذر دارند، شمع ها را از یک مسجد به مسجد دیگر می برند تا چهل ویک منزل را زیر پا بگذارند.

 

این مراسم علاوه بر اردبیل در بسیاری از شهرها و روستاهای نزدیک توسط دسته های عزاداری به جا آورده می شود و شمع گردان ها آرزو می کنند که حاجت هایشان برآورده شود. کسانی که نذر غذا و شربت و چای دارند هم معمولا نذری خودشان را به شمع گردان ها هدیه می دهند.

 

آئین سنتی چهل منبران در عصر تاسوعا / خرم آباد

 

رسم چهل منبر از شمال تا جنوب ایران در مناطقی مثل گلستان، اصفهان و لرستان به جا آورده می شود. این رسم هم از جمله آئین های عاشورایی است که جزو آثار ملی کشور ثبت شده است.

 

خانه هایی که قبلا در آنها مراسم روضه برگزار شده است، منبرهای خودشان را جلوی در می گذارند و مردمی که نذری دارند با چهل شمع منبر به منبر حرکت می کنند و پای هر کدام از این منبرها یک شمع روشن می کنند و برای برآورده شدن آرزویشان دعا می کنند.

 

در خرم آباد لرستان این مراسم به خصوص توسط زنان اجرا می شود. عزاداران بعد از زیارت یکی از امامزاده های مورد احترام شهر به یاد حضرت زینب(س) که اعتقاد دارند از کربلا تا شام چهل منزل را پشت سر گذاشته است، چهل منبر را پشت سر می گذارند و در نهایت دوباره به همان امامزاده ای که حرکت را از آن جا آغاز کرده اند، برمی گردند و برای برآورده شدن حاجات شان دعا می کنند.

تاریخ آخرین بروز رسانی سایت :05 11 2023 .

اظلاعیه ها و لینک های مهم

 سازمان تبلیغات اسلامی